20 Ekim 2012 Cumartesi

12.sınıf 5A grubu elementleri özet


5A GRUBU ELEMENTLERİ
N, P, As, Sb, Bi elementleri bulunur. 5A grubunun Değerlik elektronlarının dizilişi ns2 np3 şeklindedir. Bu elementlerden azot ve fosfor ametal,arsenik yarımetal,antimon ve bizmut metaldir.Yalnız azot iki atomlu moleküllerden oluşan gaz,diğerleri katıdır..Bütün bu elementler uçucu hidrürler teşkil ederler:amonyak NH3,fosforlu hidrojen(fosfin)PH3, arsenik hidrojen(arsin),AsH3 ,antimonlu hidrojen(stbin)SbH3 ,ve bismutlu hidrojen(bismutin)BiH3 .Bunların dayanıklılıkları atom tartısı ile süratle azalır.
Azot, oda sıcaklığında gaz halde bulunur. Havanın % 78 i Azot gazıdır. Bu nedenle azot kaynağı havadır.                                                                                                                                                                                       Azot sanayide sıvı havanın fraksiyonlu damıtılmasıyla elde edilir. Kalsiyumhidroksit çözeltisinden geçirilen hava içinde bulunan CO2 uzaklaştırılmış olur. -196 oC nin altına kadar soğutulan hava sıvılaşır.                                                                                                                                                                               Üçlü bağı kırmak için çok enerji gereklidir. Bu yüzden Azot gazı kararlı bir gazdır.                                                                                             Azot, - 3 ile +5 arasındaki tüm yükseltgenme basamağına sahip olabilir.                                                                                                                        Azotun hidrojenli bileşikleri hidrojen bağı oluşturur. 5A nın diğer üyeleri H bağı oluşturmaz.                                                                                      N2 molekülünün reaksiyona girme yatkınlığı düşük olduğundan azotlu bileşiklerin elde edilme kaynağı Amonyak (NH3)’tır. Azot renksiz kokusuz tatsız havadan biraz daha hafif bir gazdır.                                                                                                                      Azotun Kullanım alanları:                                                                                                                                                                                 -Sıvı azot düşük sıcaklıkta gerçekleşen reaksiyonlarda soğutucu                                                                                                                                           -Sıvı azot gıda ürünlerinin dondurulması ve taşınmasında                                                                                                                                        -Canlı dokuların dondurularak saklanmasında                                                                                                                                                         -Elektronik eşyaların soğutma sistemlerinde kullanılır.                                                                                                                             Amonyak, endüstriyel olarak N2 ile H2 gazı tepkimesiyle elde edilir. Elde edilen Amonyak gübre üretiminde, patlayıcı maddelerin yapımında, sentetik elyaf üretiminde, organik ve inorganik maddelerin sentezinde kullanılır.
Azot oksitler; şimşeğin çıkardığı ısı ve ışık etkisiyle oluşur. Azot oksitler fabrifa dumanlarında ve egzoz gazlarında bulunur. Yağmurlu havalarda su ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur Yağmur damlalarıyla yeryüzüne inerek canlıların yapısına geçer. N2O, NO, NO2, N2O3, N2O5, HNO2, HNO3 gibi oksitler vardır.                                                                                                                             
HNO3 Nitrik Asit, endüstride gübre, ilaç, boya ve patlayıcıların yapımında kullanılır. Tahriş edicidir. Kezzap olarak tanınır.                                                                                                                                         Amonyum nitrat (NH4NO3 ) , % 33 Azot oranına sahiptir. Bir çok ürün için yararlıdır.                                                                              Hidrazin ( H2N-NH2), roket yakıtı olarak kullanılır.
Fosfor , bir çok allotropu vardır. Başlıcaları beyaz fosfor, kırmızı fosfor, siyah fosfor dur.
Beyaz  Fosforun en önemli özelliği karanlıkta ışık yayması ve çok zehirli olmasıdır. Böcek ve fare zehiri yapımında, sis ve yangın bombalarının yapımında kullanılır.                                                                                                                                                            Kırmızı Fosfor kibrit yapımında kullanılır. Zehirli değildir.                                                                                                                                      Siyah Fosfor yarı iletkenlerin yapımında kullanılır.                                                                                                                                             Fosforik asit (H3PO4) toprak alkalilerle tuz oluşturarak fosforlu gübre olarak kullanılır.
Arsenik , Antimon ve Bizmut
Arsenik ve Antimon yarı metal, Bizmut ise metaldir.                                                                                                                                     Arsenik doğada çok az bulunur. En önemli bileşiği As2O3 zehir olarak kullanılır.                                                                                                           Antimon , kurşunsuz lehim alaşımların yapımında kullanılır. Antimon sülfür (Sb2S3) kibrit yapımında kullanılır.                                                                                                                                                                     Bizmut bileşiklerinden Bi2(CO3)O2 radyoopak (radyoasyonu geçirmez) olarak kullanılır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder