5A GRUBU ELEMENTLERİ
N, P, As,
Sb, Bi elementleri bulunur. 5A grubunun Değerlik elektronlarının dizilişi ns2 np3
şeklindedir. Bu elementlerden azot ve fosfor ametal,arsenik yarımetal,antimon
ve bizmut metaldir.Yalnız azot iki atomlu moleküllerden oluşan gaz,diğerleri
katıdır..Bütün bu elementler uçucu hidrürler teşkil ederler:amonyak
NH3,fosforlu hidrojen(fosfin)PH3, arsenik hidrojen(arsin),AsH3 ,antimonlu
hidrojen(stbin)SbH3 ,ve bismutlu hidrojen(bismutin)BiH3 .Bunların
dayanıklılıkları atom tartısı ile süratle azalır.
Azot, oda sıcaklığında gaz halde bulunur.
Havanın % 78 i Azot gazıdır. Bu nedenle azot kaynağı havadır.
Azot sanayide sıvı havanın fraksiyonlu
damıtılmasıyla elde edilir. Kalsiyumhidroksit çözeltisinden geçirilen hava
içinde bulunan CO2 uzaklaştırılmış olur. -196 oC nin
altına kadar soğutulan hava sıvılaşır. Üçlü
bağı kırmak için çok enerji gereklidir. Bu yüzden Azot gazı kararlı bir gazdır.
Azot,
- 3 ile +5 arasındaki tüm yükseltgenme basamağına sahip olabilir.
Azotun
hidrojenli bileşikleri hidrojen bağı oluşturur. 5A nın diğer üyeleri H bağı
oluşturmaz. N2
molekülünün reaksiyona girme yatkınlığı düşük olduğundan azotlu bileşiklerin
elde edilme kaynağı Amonyak (NH3)’tır. Azot renksiz kokusuz tatsız havadan biraz daha hafif bir gazdır.
Azotun Kullanım alanları:
-Sıvı azot düşük sıcaklıkta gerçekleşen
reaksiyonlarda soğutucu
-Sıvı azot gıda ürünlerinin dondurulması ve taşınmasında
-Canlı dokuların dondurularak saklanmasında -Elektronik
eşyaların soğutma sistemlerinde kullanılır.
Amonyak, endüstriyel
olarak N2 ile H2 gazı tepkimesiyle elde edilir. Elde
edilen Amonyak gübre üretiminde, patlayıcı maddelerin yapımında, sentetik elyaf
üretiminde, organik ve inorganik maddelerin sentezinde kullanılır.
Azot oksitler; şimşeğin çıkardığı ısı ve ışık
etkisiyle oluşur. Azot oksitler fabrifa dumanlarında ve egzoz gazlarında
bulunur. Yağmurlu havalarda su ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur
Yağmur damlalarıyla yeryüzüne inerek canlıların yapısına geçer. N2O,
NO, NO2, N2O3, N2O5, HNO2,
HNO3 gibi oksitler vardır.
HNO3 Nitrik Asit, endüstride gübre, ilaç, boya ve
patlayıcıların yapımında kullanılır. Tahriş edicidir. Kezzap olarak tanınır. Amonyum nitrat (NH4NO3
) , % 33 Azot oranına sahiptir. Bir çok ürün için yararlıdır. Hidrazin ( H2N-NH2),
roket yakıtı olarak kullanılır.
Fosfor , bir çok allotropu vardır.
Başlıcaları beyaz fosfor, kırmızı fosfor, siyah fosfor dur.
Beyaz Fosforun en önemli özelliği karanlıkta ışık
yayması ve çok zehirli olmasıdır. Böcek ve fare zehiri yapımında, sis ve yangın
bombalarının yapımında kullanılır.
Kırmızı
Fosfor kibrit yapımında kullanılır. Zehirli değildir.
Siyah Fosfor yarı iletkenlerin yapımında kullanılır.
Fosforik asit (H3PO4) toprak alkalilerle tuz
oluşturarak fosforlu gübre olarak kullanılır.
Arsenik , Antimon ve Bizmut
Arsenik ve
Antimon yarı metal, Bizmut ise metaldir.
Arsenik doğada çok az
bulunur. En önemli bileşiği As2O3 zehir olarak
kullanılır.
Antimon , kurşunsuz lehim
alaşımların yapımında kullanılır. Antimon sülfür (Sb2S3)
kibrit yapımında kullanılır. Bizmut bileşiklerinden Bi2(CO3)O2
radyoopak (radyoasyonu geçirmez) olarak kullanılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder